باطن و ظاهر قرآن کریم

«عن جابر،قال: قال أبو عبدالله (علیه السلام): «یا جابر، إن للقرآن بطنا، و للبطن ظهرا»(البرهان،ج1،ص41)؛

قرآن کریم دارای بطن و ظاهری است و این دو بدون هیچ نوع تنافی در یک مسیر قرار دارند و همانند تشعشعات آفتاب،هر بازتاب ادامه و در مسیر همان نور اولیه است.باطن قرآن کریم واحد نبوده و آیات دارای بواطن مختلفی است که همانند باطن های غیبی موجود در هستی،انسان به میزان رهیافت به این مراتب،توان درک بالاتری از این باطن ها را خواهد داشت.از این روی در روایت فوق بیان گشته که خود بطن نیز دارای بواطنی است همانطور که برای آن نیز ظاهر و باطنی وجود دارد.

جریان حق در عالم

«عن محمد بن یحیى، عن أحمد بن محمد، عن ابن فضال، عن ثعلبة بن میمون، عمن حدثه، عن المعلى بن خنیس، قال، قال: أبو عبدالله (علیه السلام): «ما من أمر یختلف فیه اثنان إلا و له أصل فی کتاب الله عز و جل، و لکن لا تبلغه عقول الرجال‏»(البرهان،ج1،ص31)؛

روایت فوق ناظر به تبیین جریان حق در عالم است،حق وجودی یکپارچه و سراسری در عالم بوده و هیچ موضوع و زمینه و بحثی وجود ندارد،مگر آنکه در آن حق وجود داشته و افراد با عدم شناخت حق در آن موضوع،گرفتار باطل و اثرات آن خواهند شد.شناخت این حق بسته به میزان ایمان افراد و درک و تحلیل صحیح آنها از قواعد و بایسته های هستی است که طبق تصریح روایت شریف بیان شده عقول معمول افراد نمی توان به کنه حق و ابعاد آن در هر موضوع راه یابد که بدون شک با ارتقاء ارکان ایمانی درون انسان قابل استدارک است.

اجتماع حقایق هستی در قرآن کریم

«عن محمد بن یعقوب: عن محمد بن یحیى، عن أحمد بن محمد بن عیسى، عن علی بن حدید، عن مرازم، عن أبی عبدالله (علیه السلام)، قال: «إن الله تبارک و تعالى أنزل فی القرآن تبیان کل شی‏ء، حتى- و الله- ما ترک شیئا یحتاج إلیه العباد، لا یستطیع عبد یقول لو کان هذا أنزل فی القرآن، إلا و قد أنزله الله فیه»(البرهان،ج1،ص30)؛

انسان،هستی،دین و قرآن کریم دارای حقایقی در یک محور و منطبق با یکدیگرند.این حقائق به گونه ای تفصیلی در آیات شریفه تبیین شده است،از همین روی آیات شریفه و روایت فوق بیان داشته اند که هیچ نیاز روحی برای رسیدن انسان به نهایت مقصد هستی وجود ندارد،مگر اینکه در آیات شریفه مورد ذکر قرار گرفته است.اما مسائل جزئی و مصداقی ای که در هر دوره زمانی به تفاوت اقتضائات متفاوت می گردد به هوش و ذوق بشر واگذار شده است مادامی که نوع آن تأثیری در سیر روحی او نداشته باشد.

اصول خیر و اصول شر در هستی

«سعد بن عبدالله فی (بصائر الدرجات) قال: حدثنا أحمد بن محمد بن عیسى بن الحسین بن سعید، عن الحسن بن علی، عن حفص المؤذن‏،قال: کتب أبو عبدالله (علیه السلام) إلى أبی الخطاب: «بلغنی أنک تزعم أن الخمر رجل، و أن الزنا رجل، و أن الصلاة رجل، و أن الصوم رجل؛ و لیس کما تقول، نحن أصل الخیر، و فروعه طاعة الله، و عدونا أصل الشر، و فروعه معصیة الله‏»(البرهان،ج1،ص54)؛

روایت فوق به صراحت بیان می دارد که حق و باطل،خیر و شر به افراد قائم نبوده بلکه حقیقت طاعت خداوند و ولایت او در وجود اهل بیت اجتماع نموده و حقیقت شر و ضلالت در وجود دشمنان اهل بیت جمع گشته است.از این روی اگر عصیانی در هستی صادر می گردد به سبب قرار گرفتن ذیل ولایت دشمنان اهل بیت بوده و به سبب نزدیکی انسان بدان ها،فرد گرفتار چنین عملی شده است.در طرف مقابل نیز اگر طاعتی در هستی رقم بخورد،به علت تقرب جامعه به حقیقت امامت بوده و روح چنین جامعه،روح ولایت و امامت است.لذا نباید جریان اهل بیت را جریان چند انسان صرف به نام امام تلقی نمود.

اتحاد وجودی امام و قرآن کریم

«و عنه، قال: حدثنا محمد بن عمر الحافظ، قال: حدثنا القاسم بن عباد، قال: حدثنا سوید، قال:
حدثنا عمرو بن صالح، عن زکریا، عن عطیة، عن أبی سعید، قال: قال رسول الله (صلى الله علیه و آله): «إنی تارک فیکم ما إن تمسکتم به لن تضلوا؛ کتاب الله عز و جل حبل ممدود، و عترتی أهل بیتی، لن یفترقا حتى یردا علی الحوض»(البرهان،ج1،ص25)؛

حدیث فوق با تعابیر گوناگون در منابع اهل سنت و تشیع ذکر شده که حدیث آورده شده تقریبا جامع بیانات همه آن احادیث است،مطابق با حدیث شریف فوق،حقیقت وجودی امام همان حقیقت وجودی قرآن کریم است از همین روی تنها امام می تواند مفسر این کتاب شریف باشد.علاوه بر اینکه امام جنبه مثلی،تطبیقی و بیرونی تمام قرآن کریم است و افراد به هر میزانی که به امام نزدیک باشند به حقیقت قرآن کریم نزدیک تر خواهند بود.از همین روی امکان وجود هیچ نوع از انواع ضلالت در هیچ مرتبه ظلمانی در انسانی وجود ندارد و این دو حقیقت هرگز جداشدنی نیستند و در بهشت نیز توأما با یکدیگر قرین هستند و بیان شریف رسول اکرم «حتی یردا علی الحوض» به معنی جدا شدن این دو امر مقدس در آن جایگاه نیست،بلکه این دو حقیقت در حوض کوثر به تماثل عینی درامده و به رسول خداوند عرضه می گردند.

ایمان به غیب در دوران غیبت

«حدثنا أحمد بن محمد بن عیسى، عن عمر بن عبد العزیز، عن غیر واحد من أصحابنا، عن داود بن کثیر الرقی، عن أبی عبد الله (علیه السلام) فی قوله عز و جل: الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ‏. قال: «من آمن بقیام القائم (علیه السلام) أنه حق»(البرهان،ج1،ص124)؛

در روایات متعددی غیب الهی به موارد گوناگونی تعبیر شده که از آن جمله معارف الهی،توحید و...بوده و در تعبیری متفاوت غیب خداوند به دوران غیبت و حضرت ولی عصر تعبیر شده است که نشان می دهد وجود مقدس امام،غیب تام الهی است و تجلی تمامی معارفی است که در ملکوت هستی وجود دارد اما از آنجا که این تجلی تنها با ایمان حقیقی به خداوند و کمال ایمانی برای فرد قابل ادراک است،وجود امام نیز غیب خداوند خوانده شده است.ایمان به این غیب در دورانی که وجود ظاهری امام نیز قابل مشاهده نیست،به مراتب دشوارتر خواهد بود،از همین روی مؤمن به امام در دوران غیبت همانند کسی است که در کنار نبی خداوند شمشسر زده و زیر خیمه ایشان به شهادت می رسد.

محورهای قرآن کریم

«و من طریق الجمهور: عن ابن المغازلی، عن ابن عباس، عن النبی (صلى الله علیه و آله) أنه قال: «إن القرآن أربعة أرباع: فربع فینا أهل البیت خاصة، و ربع‏ حلال، و ربع حرام، و ربع فرائض و أحکام؛ و الله أنزل فینا کرائم القرآن»(البرهان،ج1،ص49)؛

در لسان روایات،تقسیم بندی های گوناگونی برای ابعاد قرآن کریم ذکر شده است که در برخی قرآن کریم به چند بخش و در بخشی دیگر به دو قسمت تقسیم شده اند بدین صورت که قرآن کریم در شأن ما و دشمنان ماست،راز این تقسیم بندی با وجود اینکه طبق روایت اولیه احکام و فرائض نیز در این کتاب شریف وجود داشته در این بوده که روح و حقیقت آیات شریفه یا در خصوص ولایت ائمه طاهرین یا ولایت طاغوت و دشمنان ایشان است،همانطور که در تقسیمی دیگر می توان افزود تمام قرآن کریم شامل یک بخش و توحید است،همچنانکه در آیات شریفه این امر به صراحت ذکر شده است؛«وَ لَقَدْ بَعَثْنا فی‏ کُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ»(نحل،آیه 36).