ملکات و نوسانات رفتاری در حیات انسان

«کنت عند أبی جعفر (علیه السلام) فدخل علیه حمران بن أعین، و سأله عن أشیاء، فلما هم حمران بالقیام، قال لأبی جعفر (علیه السلام): أخبرک- أطال الله بقاءک، و أمتعنا بک- أنا نأتیک فما نخرج من عندک حتى ترق قلوبنا، و تسلو أنفسنا عن الدنیا، و یهون علینا ما فی أیدی الناس من هذه الأموال، ثم نخرج من عندک فإذا صرنا مع الناس و التجار أحببنا الدنیا. قال: فقال أبو جعفر (علیه السلام): «إنما هی القلوب مرة یصعب علیها الأمر، و مرة یسهل»(البرهان،ج1،ص464)؛

روایت فوق ناظر به تقلب احوالانی در زمان های مختلف نسبت به حقائق موجود در هستی است و تأثیراتی که فضاهایی معنوی می تواند بر نورانیت قلوب و اقبال و ادبار آن نسبت به آخرت و دنیا ایجاد نماید.این تأثیرات در زمانی ایجاد خواهد شد که قلوب نسبت به آن خصلت رفتاری به مقام ملکه بودن نرسیده باشد،به عنوان مثال کسی که در انقطاع از عالم ماده(که مرتبه ای پایین تر از انقطاع از خود است)به ملکه رسیده،تغییرات محیطی و حوادث او را باری دوباره به تعلقات دنیا بازنمی گرداند،اما زمانی که شخص توانسته باشد به نحو مقطعی از این حالت خلاصی یافته باشد،باری دیگر از روزنه ای جدید،این تعلق بر او وارد می گردد.